از فیلم مردم‌نگارانه تا شبه‌مستند (نقدی بر فیلم شهر زنان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار انسان‌شناسی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد هنر اسلامی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

فیلم شهر زنان(1377) اثر عطاالله حیاتی، در قالب فیلمی داستانی به ‌آیین برف‌چال در روستای آب‌اسک آمل اشاره می‌کند. در این اثر، یک آیین سنّتی به شیوۀ «نمایشی‌شده» بازسازی‌ می‌شود. با توجه به ورود اثر به حوزۀ‌ آیین‌ها و فرهنگ بومی‌ مردم یک منطقۀ واقعی، استفاده از فیلم‌های مستند، تأکید بر واقعی بودن داده‌های فیلم و همچنین طبقه‌بندی این اثر در گروه «فیلم‌های میانه»، این فیلم با نگاه مردم‌نگارانه و با معیار نقد یک فیلم مستند نقد می‌شود. با توجه به فقر مستندات در زمینۀ مطالعات مردم‌شناختی ایران، هر اثر شبه‌مستند یا میانه‌ای ممکن است اثری مستند در حوزۀ مردم‌نگاری و بر همین اساس قابل استناد و واقعی تلقی شود، لزوم نقد این دست آثار در تأکید بر اهمیت پژوهش علمی، پیش از تولید هر فیلمی در حوزۀ مردم‌شناسی است. فیلم‌ساز با گذشتن از کنار اعتقادهای مردم منطقه و با نمایش جزئیات غیرواقعی از آیین، بدون توجه به اهمیت پژوهش‌های علمی و دقیق در این زمینه، نه‌تنها از بافت جامعه‌ای که تصویر می‌کند، بسیار دور افتاده ‌است، بلکه با ارائۀ داده‌های فرضی، باعث به‌وجود آمدن برداشت‌های اشتباه متعدد در مخاطب و بروز سوءتفاهم در مردم منطقه می‌شود. هدف نوشتار حاضر، علاوه بر نقد مردم‌نگارانۀ این فیلم، تأکید بر اهمیت تشخیص نوع یک اثر پیش از نقد آن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

From Ethnographical Film to Mockumentary (An Analysis of City of Women)

نویسندگان [English]

  • Jabbar Rahmani 1
  • Yasaman Farahzad 2
چکیده [English]

“City of women” has been Produce in 1988, by Ataollah Hayati, that indicate “Barf-e-chal” ritual in a fiction form. Ritual was represented in a dramatic form in this film. Due entering the rituals scope, folklore culture of real people and using some documentary films, I suggest that we can classify this film in the category of “ Middle films”, the films that are not prepare to be Specially an “ethnographic film” but they mentioned to an ethnographic subject. So I will critic this film by the critical method of ethnographic films. It seems that Director did not pay attention to folk beliefs and represented the ritual in a trifle mode. It seems that he did not pay attention to importance of ethnographic researches before producing the film, as a result of this inattention, he couldnot to represent the real social context and ritual details, and because of his inattention to considering the context the film submits a large number of wrong data and false details about this ritual and this people .as well as this we can categorize this film in mockumentary genre. This genre borrows the documentary form elements to pretend that is representing a real event or any real subjects that is not true. So this essay is about how to critic a” middle film” by ethnographic critical methods and importance of considering the right genre of a film before critic.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • Documentary film
  • Ethnographic Film
  • Mocumentary Film
  • “City of Women”
منابع و مأخذ
امامی، همایون، (1385). سینمای مردم‌شناختی ایران (نقدی بر قوم‌پژوهی در سینمای مستند ایران). پژوهشکده مردم‌شناسی: افکار.
باستانی‌پاریزی، محمد ابراهیم، (1334). خاتون هفت قلعه. تهران: امیرکبیر
بانک جامع اطلاعات سینمای ایران                                              www.sourehcinema.com  
پایگاه اطلاع رسانی سینمایی ایران                                                       www.cinemaee.com
خصلتی، حمید، (1389). «نوروزگاه جشن اختصاصی زنان بیمرغ». 8 فروردین 1389.                       http://www.beymorgh.ir                                                               خوش‌تراش، علی، (1390). «حکومت یک‌روزه زنان در آیین برف‌چال». شرق، شمارۀ 1372.
دهقان‌پور، حمید، (1382). سینمای مستند ایران و جهان. تهران: سمت.
سرمدی، محمدحسن، (1350). «دهکدهافوس». هنر و مردم. شمارة 112 و 113. تهران: انتشارات اداره فرهنگ عامه.
عادل، شهاب‌الدین، (1379 ). سینمای قوم‌پژوهی. تهران: سروش.
فرشچی، مینو، (1386). «سینمای مستند و تأثیر آن بر سینمای داستانی». هنر و معماری. نقد سینما، شمارة 52.
فرهادی، مرتضی، (1373).  فرهنگ یاریگری در ایران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فرهادی، مرتضی، (1381). «حکومت زنان در روستای اسک». پژوهش زنان، شمارة 3 .
فکوهی ناصر، (1387). درآمدی بر انسان‌شناسی تصویری و فیلم مردم‌نگاری. تهران: نی
فیلم شهر زنان. (1377). کارگردان و نویسنده عطاالله حیاتی.
گروسی، عبدالله، (1379). «چشم‌اندازی به جشن‌ها و آیین‌های نوروزی در ایران». کتاب ماه هنر. بهمن و اسفند.
مصاحبة تلفنی با خانم روحی (رقیه) امیرصالحی در شهریور 1392.
مصاحبة حضوری با خانم روحی( رقیه) امیرصالحی و خانم راضیه امیرصالحی در تیر 1392.
میرنیا، سیدعلی، (1378). فرهنگ مردم. تهران: پارسا.
 
Roscoe Jane, Hight Craig, (2001). Faking it:Mock-Documentary and the Subversion of Factuality.ManchesterUniversity Press.
www. documentary.net/mockumentary-guide-to-the-genres