سبک‌های زندگی در سطح شهر تهران به کدام سو می‌روند؛ تمایز یا یکدستی؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

مقالۀ پیش‌رو با حرکت از مفهوم «تمایز بوردیو» به شناسایی  سبک‌های زندگی در تهران می‌پردازد. در این راستا، سؤال محوری: «سبک‏های زندگی در تهران از چه روندی پیروی می‌کنند: تمایز یا یکدستی؟» شکل گرفته است. در سنجش این امر، صور مادی و غیرمادی فرهنگ در نظر گرفته شده است. صور مادی، مواردی چون مصرف خوراک، پوشاک، خانه و صور غیرمادی مواردی چون تعاملات اجتماعی، هنر، ادبیات، موسیقی، شعرا و نویسندگان را در بر می‏گیرد. روش تحقیق، کمی و ابزار پژوهش، پرسش‌نامه محقق ساخت بود که در میان 300 پاسخ‌گوی ناهمگون از نظرِ؛ سن، جنس، میزان تحصیلات، شغل، محل سکونت و میزان درآمد، در سطح شهر تهران تکمیل شد. در این پژوهش از آمارهای توصیفی و استنباطی بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که علی‌رغم ناهمگونی پاسخ‌گویان، وجه یکدستی بر وجه تمایز در سبک‏های زندگی در شهر تهران، غالب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Which Trends do Life Styles in Tehran fallow:Distinction or Uniformity?

نویسنده [English]

  • Nahid Hekmat Moayed
, Associate professor of Institute for Humanities and Cultural Studies.
چکیده [English]

Bourdieu ‘s concept of Distinction is the starting point of studying life styles in Tehran. The main question is which trends do life styles in Tehran fallow: Distinction or uniformity? Trying to answer this question, The material and non material manifestations of culture have been considered. The material elements like food, clothing and housing and the non material elements like social interactions, art, literature, music and poetry have been studied. The method of research is quantitative in which 300 respondants heterogenes according to some social variables like age, gender, education, occupation income and place of residence were questioned. A questionnaire was completed by respondants through out Tehran. The research utilized descriptive and analytic statistics like cluster analysis. The findings indicate that Uniformity in lifestyles is more prevalent dispite heterogeneity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lifestyle
  • Boudieu’s Distinction
  • Homogeneity
منابع و مأخذ
 اباذری، یوسف و چاووشیان، حسن(1381). از «طبقه اجتماعی» تا «سبک زندگی»/ رویکردهای نوین در تحلیل جامعه شناختی هویت اجتماعی»، مطالعات جامعه‌شناختی، پاییز و زمستان1381، شماره 20:صص 3 ـ 28 .
اتحادیه، منصوره(1377). اینجا تهران است، تهران: نشر تاریخ ایران.
آذرنگ، عبدالحسین(1378). شمه‏ای از انتشار کتاب در ایران، تهران: نشر کتابدار.
آزاد ارمکی، تقی و وحید شالچی(1384). «جوانان مسجد و جوانان کافی شاپ: دو سبک زندگی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 4، دوره یک پاییز و زمستان84 : صص 163 ـ183.
آزاد ارمکی، تقی(1386). جامعه‌شناسی خانواده ایرانی، تهران: انتشارات سمت.
آزاد ارمکی، تقی و غفاری، غلامرضا(1381). «تعیین نگرش نسلی به زن در جامعه ایران»، فصلنامه پژوهش زنان، شماره 3، بهار 1381: ص 7.
برک، پیتر(1389). تاریخ فرهنگی چیست؟ ترجمه: نعمت‌الله فاضلی و مرتضی قلیچ، ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﭘﮋﻭﻫﺸﻜﺪﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻼﻡ؛ ﭼﺎپ ﺍﻭﻝ.
بودون، ریمون، فرانسوا بوریکو(1385). فرهنگ جامعه‌شناسی انتقادی، ترجمه: عبدالحسین نیک‌گهر،تهران: فرهنگ معاصر؛ چاپ اول.
بوردیو، پیر(1381). نظریه کنش، ترجمه: مرتضی مردیها، تهران: انتشارات نقش و نگار؛ چاپ دوم.
بوردیو، پیر(1386). علم و تأمل‌پذیری، ترجمه: یحیی امامی، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
بوردیو، پیر(1389). نظریه کنش دلایل عملی و انتخاب عقلانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات نقش نگار.
پویافر، محمدرضا(1392). رسانه‌های مدرن؛ مهم‌ترین عامل عرفی شدن افراد در جامعه، مجموعه مقالات همایش سبک زندگی ایرانی با تأکید بر زندگی شهری، معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، تهران: انتشارات تیسا.
پویافر، محمدرضا(1392). سبک زندگی عرفی؛ بررسی رابطه تحولات سبک زندگی و عرفی شدن در جامعه ایرانی، همایش تحولات سبک زندگی در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک و معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، آبان 1392.
پیران، پرویز(1384).«نظریه راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران»، اندیشه ایرانشهر، شماره6، زمستان 1384، صص 34-22.
ترنر، برایان(1387). شرق‌شناسی: پسامدرنیسم و جهانی شدن، مترجم: سعید وصالی، بنیاد نهج البلاغه.
 
جنکینز، ریچارد(1385). پیر بوردیو، ترجمه: لیلا جوافشانی و حسن چاووشیان، تهران: انتشارات نی.
خالدی، مهرنوش(1392). سبک‏های نوین زندگی خانوادگی در ایران، همایش تحولات سبک زندگی در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک و معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، آبان 1392.
رضایی، نفیسه(1392). الگوی مصرف فرهنگ در ایران، همایش تحولات سبک زندگی در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک و معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، آبان 1392.
رفعت‌جاه، مریم(1387). «جنسیت و اوقات فراغت در عرصه‌های زندگی شهری». فصلنامه انسان شناسی، شماره 4، بهار 1387.
ساروخانی، باقر و مریم رفعت‌جاه،(1386). «بازاندیشی در تقابل جنسیتی و هویت­های زنانه (بررسی کیفی هویت اجتماعی در میان زنان تهرانی)»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 25، ص213.
شامپاین، پاتریک(1390). پیر بوردیو، ترجمه: ناهید مؤید حکمت، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ چاپ اول1390.
صادقی فسایی، سهیلا و کریمی، شیوا، «تصورات قالبی‏های جنسیتی سریال‏های تلویزیونی ایرانی»، پژوهش زنان، شماره 3، پاییز 1384، ص 65-38.
طرح بررسی و سنجش شاخصه‌های فرهنگ عمومی کشور، شاخص‏های غیرثبتی شهر تهران شورای فرهنگ عمومی کشور، 1390.
عضدانلو، حمید(1380). گفتمان و جامعه، تهران: نشر نی.
عضدانلو، حمید(1388). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: نشر نی.
علیخواه، فردین(1392). رسانه، هدف و سبک زندگی و خوانش انتقادی چندآگهی صدا و سیما، همایش تحولات سبک زندگی در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک و معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، آبان 1392.
فاضلی، نعمت‌الله(1393). تاریخ فرهنگی ایران مدرن، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فاضلی، نعمت‌الله(1392). فرهنگ و شهر ـ  چرخش فرهنگی در گفتمان‏های شهری، تهران: انتشارات تیسا.
فراستخواه، مقصود(1389). «دربارة نیمرخ رفتار ایرانی(سنخ شناسی مدل‌ها)»، مجله جامعه‌شناسی، دوره 11، شماره 1، بهار89، صص 3 ـ 21 .
قادری، طاهره(1392). سیدکریمی، مریم‏السادات، دین‏داری و شیوه مصرف جوانان طبقه فرودست، همایش تحولات سبک زندگی در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک و معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، آبان 1392.
کاتوزیان، محمدعلی همایون(1392). نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران: نفت و توسعة اقتصادی، ترجمه: علیرضا طیب، تهران: نشر مرکز؛ چاپ اول 1377 .
کاظمی، عباس(1387). بررسی سبک زندگی فراغتی در میان دانشجویان و عوامل همبسته با آن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی.
کاظمی، عباس و محمد رضایی(1387). «دیالکتیک تمایز و تمایززدایی: پرسه‏زنی و زندگی گروه‏های فرودست شهری در مراکز خرید تهران»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1، بهار87.
گرنفل، مایکل(1389). مفاهیم کلیدی بوردیو، ترجمه: محمدمهدی لبیبی، تهران: نقد افکار.
لگنفورد، مایکل جان(1386). داستان عکاسی، ترجمه: رضا نبوی، تهران: نشر افکار.
مؤید حکمت، ناهید(1390). «درآمدی بر نگرش‌های بارز فرهنگی در گزیده‌ای از مثل‌ها و تعبیرهای کنایی مکتوب فارسی»، جامعه پژوهی فرهنگی، سال دوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390: صص 121 ـ 134.
 
محسنی، منوچهر(1379). بررسی آگاهی‏ها، نگرش‏ها، و رفتارهای اجتماعی فرهنگی در ایران، چاپ اول، تهران: نشر دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور.
محمدی، سیدبیوک و همکاران (1376). گزارش طرح پژوهشی: بررسی جامعه شناختی ورود برخی عناصر فرهنگی غرب به ایران و واکنش بارز نسبت به آن در 150 سال اخیر، تهران:  انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محمدی، سیدبیوک(1370). «الگوهای فرهنگی، مجله فرهنگ»، کتاب نهم، ویژه‌نامه علوم اجتماعی، تابستان.
محمدی، سیدبیوک(1373). «الگوهای فرهنگی خاموش»، نامه علوم اجتماعی، شماره 7، زمستان، دوره جدید، جلد سوم .
محمدی، سیدبیوک(1374). «خویشاوندگرایی در ایران»، فرهنگ توسعه، شماره 21.
محمدی، سیدبیوک؛ موید حکمت، ناهید (1392). «بررسی واکنش های ایرانیان به عناصر فرهنگی غرب»،  دو فصلنامه غرب شناسی بنیادی، سال چهارم، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صص 81 ـ 111.
مدیری، فاطمه(1393). «بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی ایرانیان با تأکید بر تفاوت‏های جنسیتی»، پژوهش نامه زنان، سال پنجم، شماره 1(پیاپی9): 139- 115.
مصطفوی، سیدرضا(1392). الگوی سبک زندگی برای تحقق شهر زندگی، همایش تحولات سبک زندگی در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک و معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، آبان 1392.
ملکی، شراره و اربابی، اکرم(1392). بررسی جامعه‏شناختی سبک زندگی، تهران: انتشارات تیسا.
وبلن، تورستین(1392). نظریه طبقه تن آسا، ترجمه: فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
Bourdieu,Pierre,distinction, (1979), ed minuit, paris.
Bourdieu,Pierre Le sens pratique , Ed minuit,1980
Bourdieu, Pierre(1979). Distinction: Critique Socialo du Jugement Coll Sens Commun, Paris:Minuit (ed.).
Bourdieu, Pierre(1992). Homo Academicus, Paris: Minuit (ed.).
[1]. مقاله حاضر برگرفته از طرح تحقیقاتی بررسی سبک‌های زندگی در شهر تهران است که در طول سال‌های 1388 - 1390 در پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی انجام شد و هم‌اکنون مراحل چاپ آن در قالب گزارش تحقیقاتی در دست اجرا است.
[2] . دانشیار پژوهشکده مطالعات اجتمعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی                                                  nahidmoayedhekmat@yahoo.com
[3]. Style de vie  Or life style
[4]. Mode de vie Or way of life
[5]. Habitus
[6]. Champ
[7]. Gout
[8]. pratique
[9]. Distinction
[10]. Bonne Volonte Culturelle
[11]. Necessite
[12]. On ne discute pas des gouts et des coulerurs
[13]. AIO
[14]. Koch-Wesser
[15]. Sidney Mintz
[16].NGO: Non Govermental Organization
[17]. Instrumentalisation‌
[18]. Omnivore
[19]. Reggae
[20]. Retro
[21]. Univore
[22]. Taru